Eğitim dediğimiz şey, olumlu yönde davranış değişikliğidir. Hız ve hazzın öncelendiği, pandemiden dolayı insanların rehavete girdiği bir dönemi yaşıyoruz. Ayrıca sosyal, ekonomik ve psikolojik sorunlar da giderek artmaya başladı.
Ancak her şeye rağmen hayat devam ediyor. Pandemi sürecinde ve dönemin sonunda kazananlar ve kaybedenler olacaktır. Bu sadece ekonomik anlamda değil. Aynı zamanda kişisel ve toplumsal bazda beşeri gelişimi de içermektedir.
Aslında gelişimi istemeyen bir fert olduğunu düşünmüyorum. İstiyoruz ama yapamıyoruz. Çünkü;
- Neleri değiştirmemiz gerektiğini bilmiyoruz
- İlk adımı atmak zor geliyor
- Nasıl yapacağımızı bilmiyoruz
- Olumlu davranış değişikliklerini bir kaç kez yapmanın yetmeyeceğini, bir süreklilik gerektirdiğini biliyoruz ve bu bizi korkutuyor
- Büyük hedefler koyarak başlamak, beklentilerimizin yükselmesine ve hayal kırıklıklarına neden oluyor
Buna yaygın kullanımıyla 5N1K da diyebilirsiniz. Neyi, nasıl, ne zaman, nerede ve kim için sorularının cevapları.
Dinimizde de ibadetlerin çokluğundan ziyade sürekliliği övülmüş ve teşvik edilmiştir. Damlaya damlaya göl olacağını bildiğimiz halde bu damlalara sabredemeyiz. Çünkü sabrımızın kalmadığı, her şeyin hızlandığı ve karşılığını hemen görmek istediğimiz bir haz çağında yaşıyoruz…
İki günü birbirine eşit olan aldanmıştır. — Hadis-i Şerif
Yazının bu kısmında, yukarıdaki sebeplerle başaramadığımız, adına eğitim de diyebileceğimiz sürekli gelişimi nasıl yakalayabileceğimiz konusunda, basit, uygulanabilir adımları örneklendirmeye çalışacağım.
Hayatta küçük değişiklikler zamanla büyük farklar meydana getirirler. Bunu %1'lik artışlar olarak ifade eden “Atomic Habits” kitabının yazarı James Clear’dan ve yine onun “The 1 Percent Rule: Why a Few People Get Most of the Rewards” başlıklı makalesinden esinlenerek, aşağıdaki örnekte %10'luk artışlar uygulandı. Bu oranları sizler kendinize özel değiştirerek uygulayabilirsiniz.
- İlk adım, neyi değiştireceğimizi bilmek. Örneğin, okumanın öneminin farkındayız ancak nereden başlayacağımızı, nasıl okuyacağımızı, ne kadar okuyacağımızı bilemiyoruz. Demek ki önce okuma için bir ihtiyacın duyulması (Okumak ve Akletmek) ve sonra yönteminin bilinmesi (Hedefe Aldığınız Notlarla Ulaşın) gerekiyor.
- İkinci adım, başlangıcı yapmak. Örneğin, bugün on dakikalık okuma ile başlayabilirsiniz.
- Üçüncü adımda, istenilen okuma hedefine ulaşıncaya kadar küçük artışlar yapmak. Örneğin, her gün okuduğunuz süreyi yüzde 10 artırın. İlk günlerdeki artışlar çok küçük olacağı için rahatlıkla devam ettirebileceksiniz. Hedef okuma süresine varabileceğimiz gün sayısı 25 olsun. Bu dönemin ortasında yarım saate (13.gün) ve sonunda ise 98,5 dakikaya (25.gün) ulaşırsınız. Bunu 1,5 saat olarak kabul edebiliriz. İlk başlangıcı 1,5 saat ile sanırım hiç birimiz yapamazdık. Aşağıdaki grafikte bu eksponansiyel artışı görebilirsiniz.
- Hedefe ulaştıktan sonra önemli olan bunu devam ettirebilmek. 25.gün sonunda artışı tamamlamak ve bu süreye bağlı kalabilmektir amaç. Burada en önemli nokta zincirin kırılmamasıdır. Çünkü olumlu alışkanlıkları kazanmak zor ancak terk etmek kolaydır. Olumsuzlarda ise bunun tam tersidir. O bakımdan, bazı günler okuma yapmaya hiç fırsatımızın olmadığını düşündüğünüzde, en azından başlangıç süresi olan 10 dakikalık okuma süresini yerine getirin. Eğer yarım saat olabilirse çok daha iyi olur. Zaten elinize aldığınızda, alışkanlık edindiyseniz, genellikle daha uzun okuma yaparsınız.
Buradaki okuma örneğinin aynısını yürüme ve benzeri günlük rutinler için de kullanabilirsiniz. Burada esas olan kaç kitap bitirdiğiniz veya kaç km yol kat ettiğiniz değil bunun sizde alışkanlık haline gelmiş olmasıdır. Çünkü, Seneca’nın ifade ettiği gibi, “Taşı delen suyun gücü değil, damlaların sürekliliğidir”. Uzun vadede ise zaten birikimli bir birey olarak tahmin edemeyeceğiniz düzeylere gelebileceksiniz.
Ancak önemli olan hayırlı işlerde acele etmek gerektiğinden hareketle başlangıcı bugün yapmak. Çünkü;
“Yarın yaparım diyen, helak oldu, kaybetti.” — Hadis-i Şerif
Yürüme ve okuma aslında bizzat kendi tecrübe ettiğim gelişim çabaları. Bir başka örneği Medium makalelerim konusunda verebilirim. Geçtiğimiz Mart ayında ilk yazımı paylaştım. Sonraki yazılarımı iki-üç hafta aralıklarla yayınladım. Bu süre giderek kısaldı ve şimdi haftada üç yazıya kadar çıktı. Başlangıçta bunu sanırım yapamazdım. Yapabilsem dahi devam ettiremezdim. Bilimsel makaleler dışındaki bu tür makaleleri, sıkıntı duymadan, hatta keyif alarak yazabilmemin sırrı; küçük bir adımla başlamak, bunu sürekli hale getirmek ve nihayetinde alışkanlığa dönüştürmektir.
Her gün kendimizi değerlendirmeye almak, iki günümüzün birbirine eşit olup olmadığını anlamak için tefekküre zaman ayırmalıyız. Ancak uzun tefekkür edemiyoruz. Sabredemiyor, konsantre olamıyoruz. O halde bir, iki veya beş dakika ile başlayalım. Üst hedefi siz koyun. Yeter ki alışkanlığa dönüşsün.
Olumsuz alışkanlıkları terk etmek için de aynı yöntemi kullanabilirsiniz. Bu sefer azar azar azaltarak sonunda sıfırlayabilirsiniz. Örneğin günde bir paket sigara içiyorsanız bugün bir adet eksilterek ilk adımı atabilirsiniz.
Aslında başlamak bitirmektir. Hatta bitiremeseniz bile bitirmiş gibi karşılığını alırsınız. Mesele sizin bitirmeye olan niyetiniz ve kararlılığınız. Örneğin, kaza namazları olan bir kişi, her gün belirli bir miktar eda ederek devam ederken ömrü tamamlamaya yetmese, o kişinin affedileceğine dair bir çok dini delil mevcuttur.
Çalışma ortamınızı toparlamak bir başka örnek olabilir. Tüm odayı bir seferde ayıklayıp düzenlemek büyük bir hedeftir ve sürekli ertelersiniz. Ancak küçük parçalara böler ve en kolayı ile başlarsanız gerisi kendiliğinden gelir. Önce çekmeceleri düzenlemekle başlayabilir, ardından kitaplıklar, klasör ve dosyalar vb ile devam edebilirsiniz. Daha fazla bilgi için David Allen’ın “Getting Things Done: The Art of Stress-Free Productivity” kitabını öneririm. Ayrıca James Clear’ın “How the 2-minute rule can help you beat procrastination and start new habits” makalesi de yardımcı olacaktır.
Hazırlamak zorunda olduğunuz bir raporu da parçalara böler ve küçük bir başlangıç yaparsanız, bu işi de kısa zamanda tamamlarsınız.
Önemli olan başlamak, küçük parçalara bölmek, sürekli hale getirmek ve alışkanlığı kaybetmemek…
Aykut GÜL
