“Bilgi Güçtür” ama…
Bilgi üretimi, insanlık tarihinin hiç bir döneminde bu kadar fazlalaşmamıştı… Dahası bu artış eksponansiyel olarak da devam etmekte.
Aşırı ve gereksiz bilgi, odaklanma sorununu da beraberinde getirir. O nedenle zihinsel sadelik, iyi bir bilgi yönetiminin temelidir. İnsanoğlu, her türlü maddi zenginliği elde etmenin yanı sıra bilgiyi de sınırsızca talep eder.
“Bilgi zenginliği, dikkat eksikliği yaratır.” — Herbert Simon
Bilginin güç olabilmesi için doğru bilgiyi, doğru zamanda ve doğru yerde elde edebilmek, doğru bir şekilde işleyebilmek ve doğru amaçlar için kullanabilmek önemli. Sonuçta hayatımız kararlarımızdan ibarettir ve isabetli karar verebilmek bilgiyi iyi yönetebilmekle olur.
Bilgi çok fazla ama bilgi kirliliği de çok fazla… Arı bilginin de arılığından emin olmak zor. Bir bilgi kümesinde, bilginin %1'i bile kirli olsa, tüm bilgiler için şüphe oluşacaktır.
Doğru zamandan kasıt, ihtiyaç duyulduğu anda en güncel ve temiz haliyle bilgiyi elde edebilmek. Bu ise iyi bir eğitim ve tecrübe gerektiriyor.
Bilgiyi işlemek ise çok iyi teknolojik araçlara ve zihinsel kapasiteye sahip olmakla mümkün. Ancak bu şekilde ürüne dönüştürebilmek ve içselleştirebilmek söz konusu.
Asıl önemli olan doğru amaçlar… Bu ise kamil insan olmakla olur. Kamil insan olmadan edinilen bilgi, insanı canavara dönüştürebilir (Hitler’in komutanları, mühendisleri ve bilim adamları gibi).
“Bir insanı ahlaken eğitmeden sadece bilgi ile donatmak, topluma bir bela kazandırmaktır.” — Franklin D. Roosevelt
Bilgi piramidinin en altında veri (data) bulunur. Sonrasında, malumat (enformasyon, information), bilgi (knowledge) ve bilgelik (irfan, wisdom) sırayla yukarı doğru yer alır.
Veri (data), tek başına bir işe yaramaz. İlişkileri anlatan simgelerdir. İşlenmemiş bilgi olarak genel kabul görür. Bunun temeli ise ikili (binary) kod sistemine dayanır.
Veri, ilişkilendirildiğinde (işlendiğinde) anlamlı hale gelir ve buna enformasyon (information-malumat) deriz. Enformasyonun nasıl kullanılacağı, uygulamaya nasıl aktarılabileceği sorularına cevap verilebildiğinde ise bilgiye ulaşmış oluruz.
Çoğu zaman enformasyon ve bilgi karıştırılır. İnsanlar bu yüzden bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmaya kalkarlar. Yabancı dillerde farklı karşılıkları olan bilgi kelimesi maalesef bugün dilimizdeki çoraklaşma ile tek bir kelimeye indirgenmiştir.
Bilgelik, diğer bir ifadeyle irfan, bilginin, sağlıklı karar almada kullanılabilmesidir. Öngörüde bulunabilme, sağduyu ve yeni keşifler hep bilgelikle, irfanla alakalıdır.
A.Walker’ın, “Bilgi; caddenin tek yönlü olduğunu bilmek; irfan ise, her iki yöne de dikkat etmektir.” sözü aslında bilgi ve irfanın farkını çok güzel ifade eder. Müslümanın aynı yılan deliğinden ikinci defa sokulmaması bilgiyi, başkaları zarar görmesin diye deliğin kapatılması ise irfanı nitelendirebilir.
Güçlü ve zayıf yönlerimizin ne olduğu bilgisi ve bu bilgiyi kullanarak vizyon ve misyon oluşturmak, stratejiler geliştirmek ise irfanlı olmayı, bilgeliği gösterir.
Bir cümlede yer alan her bir harf, veri; her bir kelime, malumat; bunları cümle kurarak okuyabilme, anlamlandırma, bilgi; fayda ve çözüm üretmede kullanabilme ise bilgelik olarak ifade edilebilir.
Hayatımızdan gerçek bir örnek vermek gerekirse: 193 milyar, bir veridir. 193 milyar m3 ülkemizin yenilenebilir yerüstü tatlı su potansiyeli, enformasyondur. Bunun ülkemiz için yeterli olup olmadığını bilmek ise bilgidir. Bunun ötesinde geleceğe yönelik olarak nüfus ve iklim projeksiyonları yaparak öngörülerde bulunmak ve politika önerileri geliştirmek ise irfandır.
Veriden irfana giden yol, aslında geçmiş, bugün ve gelecek zaman tüneli gibidir. Verinin, geçmişi; malumatın ve bilginin, bugünü; irfanın ise daha çok yarını nitelendirdiği söylenebilir.
Elbette ki içsel boyutta, ledün ilmi olarak adlandırılan, boyutunu fazla kestiremediğimiz, Allah vergisi olan, olayların arka yüzünü görünür kılan, gizli sırları ve hikmetleri açığa çıkaran, eğitim-öğretimle elde edilmesi mümkün olmayan bir ilim de var. Peygamberimiz (sav), ümmi olmasına rağmen, ledün ilmi verildiği için, hiç bir insanın ulaşamayacağı mevkilere ve bilgilere sahip olmuştur.
Ayrıca günümüzde çok popüler olan ve neredeyse tabu haline gelen bir de “bilimsel bilgi” var ki bu ayrı bir yazıda ele alınacaktır.
Firdevsi’nin ifade ettiği gibi, “Bilgili olan güçlü olur”. Ancak hangi bilgi? Bunun için yukarıdaki ayırımı iyi anlamak gerekir.
Sanal dünyanın önemli bir bölümü, özellikle de sosyal medya, bilgi diye değer verdiğimiz ancak enformasyondan öte gidemeyen, daha da tehlikelisi manipüle edilmiş malumattan oluşmakta.
“Bilgi, uygulanıncaya kadar güç değildir.” — Dale Carnegie
Bildiğini hayatında uygulamamak, diğer bir ifadeyle bildiği ile amel etmemek zihinsel hamallıktır.
“Hayatın asıl amacı, bilgi değil eylemdir. “— Thomas Henry Huxley
Tecrübenin ihmal edilmesi, değersizleştirilmesi, yaşlıların sadece tüketici birer yük olarak görülmesi, bilgelik ve irfan gelişiminde ciddi sorunlara yol açmakta…
Enflasyon konusunda hacimli bir dönem ödev hazırlayan bir öğrencime, sunumuna başlamadan önce, ülkemizdeki güncel enflasyon rakamını sorduğumda hiç bir fikrinin olmadığını gördüm. Akademik çalışmaların büyük çoğunluğunda bilgelik eksik maalesef…
“Deneyim; kazanılan bilgiden çok kaybedilen beklentilerden oluşur.” — Joseph Roux
Öğrenmeyi Öğrenme becerisinin temelinde bilgi ve bilgi yönetimi var. Dijitalleşmenin temelinde de veri ve veri yönetimi… Bugünün şartlarına uyum sağlayabilme ve ayakta kalabilme, uyum becerisine bağlı. Uyum sağlayabilmenin temeli ise kendini sürekli olarak güncelleyebilmeye dayanıyor.
O halde bireysel anlamda, kişisel veri hamallığı ve zihinsel enformasyon yükü yerine, ihtiyaç duyulduğu anda en güncel bilgiye ulaşabilme, onu işleyebilme ve bilgelik yolunda mesafe alabilme becerisi en iyi yatırım olacaktır.
“Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu!” — Zümer, 9
Aykut GÜL
