Günlük eylemlerimizin çoğu alışkanlıklarımızdan kaynaklanır. Sabah gözlerimizi açar açmaz telefonumuza göz atmak bir alışkanlıktır. Televizyon karşısında bir şeyler atıştırmak, biriyle konuşurken dikkat çekecek sayıda “aynen”, “tamam”, “evet” vb kelimeleri kullanmak, araç kullanırken farketmeden vites değiştirmek, sinyal vermek vb davranışlar; üniversiteden sonra askere gittiğimizde komutanımıza “hocam”, askerden döndükten sonra işyerinde amirlerimize “komutanım” dememiz, tebessüme yol açan ve kolay terk edilemeyen alışkanlıklardır.
“Alışkanlık, tıpkı bir suyun akarak kendi yatağını oyması gibi zaman içinde tekrarlanarak beynimizde kendi yollarını oluşturan bir davranış örüntüsüdür… Beynimiz enerjiden tasarruf etmek için durmaksızın yeni yollar arar. Kendi haline bırakıldığı zaman rutinleri alışkanlığa çevirmek ister; zira böylece daha az çaba harcaması mümkündür.” der Kemal Sayar hocam.
İki günün birbirine eşit olmaması. Sürekli gelişim içinde olmak. Bunun için her gün kendimizi sorgular, hangi noktada olduğumuza bakarız. Dünden ileri olabilmek için hep yeni bir şeyleri yapmanın gayreti içinde olur, sürekli çabalarız. Daimi bir arayış ve kendimizi zorlama, enerjimizin çoğunu sömürebilir.
Başlamak Bitirmektir başlıklı daha önce yayınladığım ve benzer bir konuya farklı bir bakış açısıyla yaklaştığım makalem ile Sabah Alışkanlıkları Sizi Siz Yapar adlı, burada verdiğim örnekle ilgili detayları içeren bir başka makalemi de sizlere öneriyorum.
Aslında sürekli gelişim içinde olabilmek için ve bunu daha az strese girerek ve birikimli fayda elde ederek yapmak mümkün. Alışkanlıklar bunun için en ideal yol. Çünkü alışkanlıklar, fazla gayret ve planlama gerektirmeyen, bir anlamda otomatiğe alınmış eylemlerdir. Bu sayede zihniniz daha az meşgul olur, daha iyi odaklanırsınız ve enerji tasarrufu sağlarsınız.
Burada önemli olan iyi alışkanlıklara sahip olmak. Çünkü kötü alışkanlıklar, tam tersi yönde etki yapar ve bizi eksiye götürür. Kötü bir alışkanlığı terk etmek, iyi bir alışkanlık edinmekten daha zor, ancak daha önceliklidir.
Genç arkadaşlarıma önerim; her ay bir kötü alışkanlığı terk edin ve iyi bir alışkanlık edinin. Örneğin, işlenmiş şekerin bulunduğu gıdaların tüketimini terk ederek kötü bir alışkanlığı bırakmış olursunuz. Etkili not alma tekniğini ise bir alışkanlığa dönüştürerek, akademik verimliliğinizi katlayabilirsiniz.
“Sürekli yaptığımız şey ne ise biz oyuz, o zaman mükemmellik bir eylem değil, bir alışkanlıktır.” — Aristoteles
Peki nasıl iyi alışkanlıklar ediniriz? Bu yazıda, özellikle de, kariyerinin başındaki genç arkadaşlarımıza bunun aşamalarını vermeye çalışacağım:
- İhtiyacımız olan iyi alışkanlıklar neler olabilir? Rol model aldığınız ve sizin de sahip olmak istediğiniz alışkanlıklar nelerdir? Bunların bir listesini yapın.
- Bu alışkanlıkların hepsini birden elden etmek kolay olmaz. Bu nedenle, öncelik sıralaması yapın.
- Sizin için en öncelikli olana karar verin ve hemen “şimdi” eyleme geçin. Çünkü hayırlı işlerde acele etmek gerekir. Zaman uzadıkça şeytan harekete geçer ve sizi engellemek için türlü bahaneler verir size. Diyelim ki, pandemiden dolayı uyku düzenini kaybetmiş, epeyce kilo almış, stres altında bir üniversite öğrencisisiniz. Muhtemelen sabahlara kadar bilgisayar başında, sosyal medyada veya sanal oyunlarla uykusuz kalıyor ve öğleye doğru kalkıyorsunuz. Uzaktan aldığınız dersleri de canlı değil, kayıtlı videolardan takip ediyorsunuz. Bu ilk karar aşaması sizin için çok önemli. Çünkü isabetli bir karar ile domino etkisi sayesinde katlamalı fayda sağlayabilirsiniz. Benim tavsiyem, sabah erken kalkmak yönünde karar almanız. Bu bir örnek tabii ki… Kişilere ve şartlara göre değişir.
- Sonraki aşama, ilk hareketi yapmaktır. İlk adım en önemlisi. Süreci başlattığınızda gerisi kendiliğinden gelir. İlk hareket ne zaman? Hemen şimdi… İlk hareket, sabah erken kalmak için neler yapmak gerektiğini araştırmaktır. Bugünden iyi bir egzersiz yapmak, erken yatmak, yatmadan önce yemeyi kesmek, ekranlardan uzak durmak ve kendinizi bu yönde motive etmek. Ayrıca bunu çevrenize de ilan ederseniz kendinizi bağlamış olursunuz.
- Amacımız alışkanlık haline getirmek olduğu için, başlangıçta büyük adım atmanıza gerek yok. En küçük ile başlayın. Örneğin, en küçük hedef, güneş doğmadan önce kalkabilmek. Güneşin doğuşunu izleyebilmek.
- Eğer alarm ile kalkıyorsanız, ertesi gün kalkışınızı beş dakika öne alın. İlk günden sonraki günler size daha kolay gelecektir. Diyelim ki ilk gün saat yedide kalktınız. Nihai hedefiniz beş veya altıda kalkmak olabilir. Bu sizin amaçlarınızla alakalıdır. İstediğiniz hedefe kadar, her gün azar azar artırın. Başardıkça da arada bir kendiniz ödüllendirin. Burada asıl sır, yavaş da olsa mutlaka ilerlemek, asla durmamaktır.
- Hedefe varınca artırmayı bırakın. Alışkanlıklara bağlı olarak hedefe ulaşma ve alışkanlık kazanma 7, 21, 40 veya 66 gün sürebilir. Bu süre, daha çok alışkanlığın zorluk derecesi ile ilgili. Ne kadar uzun olursa, alışkanlık haline gelmesi de o kadar kalıcı olur.
- Alışkanlığı sürdürmek son aşamadır. Bundan sonra, kolay kazanmadığınız bu alışkanlığı korumalısınız. Aslında alışkanlığı kazandığınız için bu zor olmayacaktır. Sadece motorun rölantide çalışması gibi bir efora ihtiyacınız olur bu aşamada. Önemli olan akşam ve gece disiplininizi gözetmeniz. Hastalık vb nedenlerle nadiren de olsa, rutinin dışına çıkmanız, o alışkanlığı kaybetmeniz anlamına gelmez. Bir gün yapamadım diye tamamen terk etmek aslında şeytanın tuzağına düşmektir.
Aslında edindiğimiz alışkanlıklar, beklediğimizin ötesinde hesap etmediğimiz faydalar da sağlar. Sabah erken kalkma alışkanlığı size, asıl ürünün yanında bir çok yan ürünü de elde etmenizi sağlayacaktır. Erken kalkmakla, zamanı etkili kullanacak, günün en önemli işini sabah erkenden, bir çok akranınız uyurken, siz bitirmiş olacaksınız. Ataleti yeneceksiniz, stresiniz azalacak. Sabahın hayrı, tüm gününüzü etkileyecek, havanız değişecek ve verimliliğiniz artacak. Bu alışkanlık aslında farkında olmadan başka yeni alışkanlıkları da size kazandırmış olacak. Bu nedenle, alışkanlık seçiminde marjinal faydası en yüksek olana yönelmelisiniz. Bu şekilde iki gününüz birbirine eşit olmaz, dünden daima ileri olursunuz.
Şimdi bir sonraki alışkanlığa karar verme ve ilk adımı atma zamanı…
“Önce biz alışkanlıklarımızı oluştururuz, sonra da alışkanlıklarımız bizi oluşturur.” — John Dryden
Aykut GÜL
