Haber Olmaması ‘İyi Haber’ mi?
Filler ilginç hayvanlar. Çok fonksiyonlu hortumu ile su içebildiği gibi yiyecekleri ağzına onunla götürür. O kadar güçlüdür ki hortumu ile koca bir ağacı sökebilir.
Öte yandan ayağına bağlanan basit bir ip onun esareti olur. Mesele o ipten kurtulacak gücünün olmaması değil, buna teşebbüs etmeyi dahi aklından geçirmemesidir.
Filler, küçük yaşta bu şekilde eğitilirler ve bir ömür boyu ipini tutan bir çocuğun peşinden gider ve hiçbir şekilde kurtulamaz, kurtulma çabasına girmez bile.
Çünkü esaret fikri onun zihnindedir. Cüsse ve güç bakımından belki de canlılar arasında en büyüklerinden olmasına rağmen zihnindeki ‘engeller’ onu hep engeller.
İnsanoğlu da böyledir. Bebeklikte, hatta çocuklukta zihinsel engellerimiz pek olmaz. Fabrika ayarlarımız en doğal halimizdir. Zamanla öğreniriz bazı şeylerden sakınmamız, korkmamız gerektiğini. Bir de öğrenilmiş çaresizlik vardır ki işte o yukarıda bahsettiğimiz ve belki de bir çoğumuzun filin aptallığına verdiğimiz davranışta görülür.
Peki bunları nereden öğrenir ve kendimizi küçük bir alana hapsederiz?
Bunun birçok kaynağı olmakla birlikte ben ilk sıraya haberleri koyuyorum.
Tarihte hiç olmadığı kadar fazla haber takip ediyoruz. Çok şeyden haberdarız ancak bu çok şey bildiğimiz anlamına gelmiyor.
Fast food tüketir gibi tükettiğimiz haberler bize entelektüel açıdan hiçbir şey katmıyor. Bilakis bizi köreltiyor ve daha az öngörü sahibi yapıyor.
Merak, gündemden geri kalmamak ve daha da önemlisi yapacak daha önemli işlerimiz olmadığından gereğinden fazla haber izliyoruz, okuyoruz.
Bunun sonucunda sohbetin de içi boşaldı, sohbetten haz alamaz olduk. Çünkü herkes her olayı en gereksiz detayına kadar bildiği için hangi konuyu açsanız muhatabınızın o konuda fikir sahibi olduğunu görüyorsunuz. Maalesef haberler sayesinde, bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olduğumuz da doğrudur.
Reuters 2022 Dijital Haber Raporu’na göre, haber takip edenlerin sayısında gerileme var. Araştırmanın sonuçlarına göre, 18–24 yaş arası gençler, çoğunlukla sosyal medya platformları vasıtasıyla haber tüketiyor. Sadece 1/4'ü haber uygulamaları ya da web sitelerinden yararlanıyorlar.
Rapora göre, haberlere ilgi azaldı (2017'de %63'ten 2022'de %51'e geriledi)… Akıllı telefon, çoğu insanın sabahları, haberlere ilk olarak eriştiği baskın araç haline geldi.
Teyid.org’un “Medya Kullanımı ve Haber Tüketimi: Güven, Doğrulama, Siyasi Kutuplaşmalar” başlıklı araştırma sonuçlarında çarpıcı sonuçlar göze çarpmakta:
“Haber takip etmeyen katılımcıların haber takip etmeme durumlarına ilişkin belirttikleri en temel gerekçe zaman bulamama olmuştur (%26). Bunun yanı sıra yalan/yanlış haberlerin olması (%20,9), haberlerin doğruluğuna güvenmeme (%19,2) ve haberlerin kendilerini olumsuz etkiliyor oluşu (%15,3) da önemli diğer gerekçeler arasında yer almaktadır.”
“Katılımcıların, haberleri takip etmede “her zaman” sıklığında en çok kullandıkları ortam WhatsApp, Messenger gibi mesajlaşma uygulamalarıdır (%38,5). Bunu, sosyal medya platformları (%31,8), çevrimiçi medya ve haber uygulamaları (%24) ile görsel medya (TV kanalları) (%17,5) takip etmektedir. Gazete, dergi gibi basılı medya ortamlarının kullanım oranlarının ise oldukça düşük olduğu dikkat çekmektedir.”
Zaman kaybı en başta gelen zararlarından haber takipçiliğinin. Kişisel zaman kaybını onu izleyen milyonlarca, hatta milyarlarca insan ile çarptığınızda ortaya müthiş bir israf edilen zaman çıkıyor (adam/ay cinsinden düşünebilirsiniz). Örneğin, Baltık Denizi’nde batan bir geminin haberini ilgili ilgisiz tüm dünya defalarca dinliyor, izliyor ve okuyor. Varsayalım ki 50 kişinin öldüğü böyle bir kazanın haberini gereğinden fazla takip etmenin bedeli, israf edilen binlerce insan hayatı olabiliyor. Haberin ardından kendi aramızda o haberle ilgili yaptığımız kritikleri ve buna harcadığımız zamanı da düşünürseniz ortaya büyük bir maliyet çıkıyor.
Bu duyarsız olmak, gündemle hiç ilgilenmemek anlamına gelmiyor. Sadece gereksiz ve aşırı olan haber tüketimini bırakmak ve zamanımızı bizi ilgilendiren daha verimli alanlara harcamaktır önemli olan.
Zaman kaybından daha önemlisi sınırlı olan odağımızın haberlerde tüketilmesi. Özellikle de mobil cihazlarımıza yüklediğimiz haber uygulamalarının bildirimleri açıksa; Tayvan yakınlarında açık denizde seyreden Amerikan deniz filosunun haberi defalarca dikkatimizi dağıtacaktır. Bunu da sadece başkalarından bir kaç dakika önce bu enformasyona sahip olmak ve bunu etrafımızdakilere ‘satmak’ için yapıyoruz genellikle.
Dikkatimiz, zaman gibi sınırlı bir kaynağımızdır. Her şeye sonsuz ilgi sarf edebilmek mümkün değildir. Odak problemimizin önemli bir nedeni de sosyal medya olduğu kadar haber takibidir de.
Ayrıca haberlerin neredeyse tamamı olumsuz, gerilimli ve kötü haberlerdir. Çünkü biz müşteriler bunlara daha çok ilgi duyuyoruz. Bu olumsuz haberlere sürekli maruz kalmak insanları daha depresif hale getiriyor.
Anneler artık çocuklarını kendi başlarına markete bile gönderemez hale geldi. Çocukluğumuzda sabahtan akşama kadar sokakta oynayan, enerjisi boşaltan ve hayatı tanıyan bugünün yetişkinleri, haberler nedeniyle neredeyse paranoya haline getirdikleri sokakların tehlikeli olması fikrinden dolayı çocuklarını evde tutuyor ve kişisel gelişimlerini engelliyorlar.
Texas Tech Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, haberleri takıntılı bir şekilde takip eden insanların, kaygı ve stres dahil olmak üzere hem fiziksel hem de zihinsel sağlık sorunlarından muzdarip olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu buldu… Çalışmayı yürüten araştırmacılar, deneylerinde katılımcıların yüzde 16,5’inin “ciddi derecede sorunlu” haber tüketimi belirtileri gösterdiğini belirledi…Şiddetli düzeyde sorunlu haber tüketimine sahip olanların neredeyse dörtte üçü (yüzde 73.6), “oldukça fazla” veya “çok fazla” zihinsel rahatsızlık yaşadığını belirti (kuzey24.com).
Ayrıca kötü haberlerin, kanıksanması, birilerinin aklına karpuz kabuğu düşürmesi ve hatta kötüler için bir eğitim materyali olması da söz konusu.
Bazı araştırmalarda, bir ülkede cinayetlerin azalmasına rağmen, medyada daha fazla işlenmesinden dolayı, halk nezdinde önemli artışlar olduğu algısı ortaya çıkmıştır.
Şekerin vücuda olan zararı ne ise haberlerin de beyne aynı şekilde zararı var diyen uzmanlar var.
Haber takibi dünyayı daha iyi anlamamızı değil bilakis daha az anlamamıza neden olmakta.
Yılda en az on bin haber tükettiğimizi belirtiyor uzmanlar. Ancak bunlar saman alevi gibi. Pop kültürünün bir benzerini burada da görüyoruz. Bir kaç gün önceki haberlerden hiçbirini bugün hatırlamıyoruz. Ancak bize hissettirdiği kötü duygular birikerek bizi daha depresif hale getiriyor.
İzlediğimiz haberlerin kaynaklarının sadece bir kaç taneden ibaret olduğunu çoğumuz bilmeyiz. Haberler çok fazla yanlış, yanlı ve gereksiz içerik bulunur. Haberlerin arkasındaki oligopol yapısı, toplumları yönlendirmek istediği gibi haber hazırlatır.
Artık haberlerin önemli bir kısmı sosyal medyada takip edilir oldu. Sosyal medyanın ne tür bir fitne çukuru olduğunuz herkesin bildiği düşüncesindeyim.
Haber tüketiminin belki de en büyük zararı zihnimizi ve kalbimizi meşgul etmesi.
Bu tespitleri yaptıktan sonra kişisel deneyimlerime dayalı olarak bazı önerilerde bulanacağım:
- Öncelikle FOMO (Fear of Missing Out —Kaybolma, Bir Şeyleri Kaçırma Korkusu) hastalığından kurtulmamız gerekir. Bunun yolu ise bir süre dijital detoks yapmaktır.
- Hep söylendiği gibi, bilmeniz gereken önemli bir haberi duymamanız mümkün değil. O nedenle her an haber takip etmek zorunda olmadığımızı anlamalıyız.
- Belirli zamanlarda, güvenilir kaynaklardan abone olabileceğimiz haber bültenleri, daha az zaman harcayarak yeterli gündem bilgisine ulaşabilmemizi sağlayabilir.
- Güvenilir tek bir haber portalını takip etmek, bu portalı günde bir veya iki kez ziyaret ederek özet haberleri almak ve bu portal üzerinde ilgi duyduğumuz anahtar kelimeleri tanımlayarak gereksiz haberlerden kurtulmak mümkündür.
- Özellikle mobil cihazlarda haber uygulaması bulundurmamakta, buna mecbur kalıyorsak bildirimlerini mutlaka kapatmamızda fayda var.
- Sosyal medya, haber takibi için kullanılmamalı. Çünkü haber güvenirliliği bu mecralarda daha da düşmekte ve haberlerden başka zaman kaybettiren paylaşımlara geçmek kolay olmaktadır.
- Olayları iyi anlayabilmek için, yüzeysel geçen haberler yerine o zamanın çok daha azı ile fikir dünyamıza önemli katkılar sağlayacak olan kitapları tercih etmek daha doğru olacaktır.
“Söylentiler haberlerden, haberler olaylardan daha hızlı yayılır.” — Amit Abraham
Aykut GÜL
Youtube | Medium | Yazılarıma Ücretsiz Abone Olun | Medium’a Ücretsiz Katılın | Tüm Yazılarım | Yazılarım Hakkında
