Alışkanlıklarımızı Yönetebilmek
“Sürekli yaptığımız şey ne ise biz oyuz, o zaman mükemmellik bir eylem değil, bir alışkanlıktır.” — Aristoteles
Alışkanlıklar veya rutinler hakkında çok şey söylenir… Olumlu veya olumsuz yönde yazılmış binlerce makale ve konuşma mevcut… Peki rutin oluşturmak, bazı davranışları alışkanlık haline getirmek iyi midir? Ne kadar gereklidir? Hayat kalitemizi, başarımızı, kariyerimizi ne kadar etkiler? Bu yazıda, çok detaylara girmeden bazı ipuçları üzerinde durulacaktır:
- İyi davranışları düzenli hale getirerek bir rutin oluşturmak gereklidir ve kişiye çok şey kazandırır. Örneğin, sabah erken kalkmak, şekeri azaltmak, önceliklendirmek, yürümek, sosyalleşmek vb. Bu rutinler yapılırken bizden fazla odaklanma istemez, böylece çok görevlilik (aynı anda birden fazla iş) mümkün hale gelir.
“Bir davranışı 21 gün boyunca devam ettirmek, o davranışın alışkanlık haline gelmesini sağlar. İnan ve tekrar et.” — Anonim
- Bazı davranışları rutin haline getirmemek daha doğru bir tercih olabilir. Çünkü rutinde otomatik olarak yapma hali vardır. Bu ise heyecanınızı katamamanıza, kanıksamaya yol açabilir. Örneğin, günlük ibadetler, beynin aktif olmasını engelleyebilecek rutinler vb. Oysa ki namaz, oruç gibi ibadetler, derinden yaşayabilmek için rutinleşmemelidir. Bundan kasıt, başta farzlar olmak üzere ibadetlerin aksatılması veya atlanması değil, otomatik hale gelmemesi, sıradanlaşmamasıdır. Örneğin, her gün nafile oruç tutmak yerine sünnet olan pazartesi ve perşembe günleri oruçlu olmak gibi…
“İyi ve kötü alışkanlıklar bağımlılığa dönüşebilir. Ne kadar çok yürürseniz, o kadar çok yürümek istersiniz. İyi bir alışkanlığın yararlarını görmek, nedenini de güçlendirecektir…” — Anonim
- Bazı kötü davranışları yapmak rutin hale gelirse kötü alışkanlıklar adını alır ve süreklilikten dolayı bize büyük zararlar verir. Bunlardan sakınmak, arada bir yapılsa da rutin hale getirmemek gerekir. Sigara, kolalı içecekler, hazır yiyecekler, rafine şeker, dijital bağımlıklık gibi… Ayrıca bu rutinler daha fazla doz artırımına yol açarak her geçen gün daha fazla zarar verir.
“Kıtlık zamanlarında insanları açlık değil, alışmış oldukları tokluk öldürdü.” — İbn Haldun
- Bazı davranışmalar yeri geldiğinde hayat kurtarır, verimliliğinizi artırır. Ancak sürekli yapıldıklarında alışkanlık kazanılır ve dahası bağımlılığa dönüşür. Beklenen etkisi de giderek azalır ve her defasında dozunu artırmak gerekir. Örneğin, kahve, sağladığı kafeinle bir süre için enerji patlaması ve odaklanma sağlar. Bu konuda, Tim Denning’in ‘Kahve, Keşfedebildiğim En İyi Verimlilik Artırıcıdır — Coffee Is the Greatest Productivity Enhancer I’ve Ever Discovered’ başlıklı Medium’da yayınlanan makalesini okumanızda fayda olabilir. Kahve, sürekli ve artan oranlarda alındıkça etkisi giderek azalır ve başka yan etkileri ortaya çıkmaya başlar. Çay da genel olarak öyledir. O nedenle bu tür ilaç veya doping etkisi yapabilen uyarıcılar, düzenli olarak ve yüksek dozlarda değil özellikle ihtiyaç duyulan zamanlarda alındığında çok fazla etki ederler ve böylece beklenen fayda sağlanmış olur. Yani esas olan, keyf ve eğlence amaçlı olarak daha az tüketmek, yoğun çalışma anlarında biraz daha fazla yükleme yapmak. Bunun dozu, şekli, sıklığı ve zamanı tamamen kişisel tecrübelere göre şekillenebilir. Önemli olan bunun bir alışkanlığa ve rutine dönüşmemesidir.
Sonuçta, iki günün birbirine eşit olmaması için;
- Neleri rutine dönüştürmemiz,
- Neleri ise rutinimizden çıkarmamız gerektiğine karar vermek,
- Basit ve uygulanabilir bir eylem planı yapmak ve
- Ertelemeden ilk adımı hemen atmak gerekir.
Önemli olan olumlu bir davranışı, alışkanlık haline gelinceye kadar sabırla ve yeterince tekrar edebilmek… Bu süre, bazı kaynaklarda 21 gün, bazılarında ise 66 gün olarak geçer. Sanırım bu sürede, alışkanlığın zorluğu, kişilik, çevre, ortam gibi bazı faktörler etkili olmakta…
Ezcümle; alışkanlıkların yönetimi bir irade meselesidir. Yapmamamız gerektiğinde yapmamak veya yapmamız gerektiğinde yapabilmek -çok istemesek de, bize zor gelse de- güçlü bir irade gerektirir. Güçlü irade ile doğru zamanda doğru işler yapılabilir ve zamanla geliştirilebilir.
O halde sürekli haz ve mutluluk peşinde koşmak yerine daha uzun vadeli huzuru tesis edebilmek için önce irade gelişimine ve ardından iyi bir alışkanlık yönetimine odaklanılmalı. Bunun ömür boyu sürecek olan bir çaba olduğu bilinciyle, küçük hedeflerle ve sürekli ilerlemeyi amaçlayarak insan-ı kamil olabilme yolculuk devam ettirilmeli.
“Derinden derine mutsuz ve rahatsız olduğumuz anlar, hayatımızın en güzel zamanlarına gebedir. O rahatsızlık yüzünden harekete geçer, hatalı alışkanlıklarımızı terkeder, yeni yollar ve daha doğru cevaplar aramaya başlarız.” — M. Scott Peck
Aykut Gül
